İnsan vücudunda ısı kontrolünde gerekli olan fizyolojik yani normal terlemenin “aşırı” olmasına “hiperhidroz” ya da “aşırı terleme” denir. Bu rahatsızlık toplumun %2-3’ünde görülen bir durumdur.
El – ayak terlemesi (palmo-plantar hiperhidroz) hem avuç içlerinde hem de ayak tabanlarında aşırı terleme görülmesidir. El ve ayak aşırı terlemesi erken çocukluk döneminde başlarken koltukaltı terlemesi daha çok ergenlik döneminde görülür. Duygusal terleme en fazla el, ayak ve koltukaltı altı bölgelerinde ortaya çıkar. Yaygın yani genel terleme metabolik hastalıklar, ateşli hastalıklar ve kanser nedeniyle meydana gelebilir. Bu yaygın vücut terlemesinde cerrahi tedavi ile müdahale yapılmaz. Genel terlemeye sebep olan hastalığın ortaya çıkarılması ve tedavi edilmesi daha doğru tedavi yöntemidir.
Aile Temelli Aşırı Terleme
Palmo-plantar aşırı terleme ailede dominant bir tarzda nesilden nesle geçer. El ayak terlemesi “Japonlar”da diğer ırklara göre 20 kat daha fazla saptanır (1). Aşırı terleme hastalığı tüm yaşlarda her iki cinsiyeti de etkiler. Yapılan klinik çalışmada hastalar (%62) terlemenin ilk defa ne zaman başladığını anımsamıyor, %33 hastada ergenlikten bu yana olduğu ve %5’inde yetişkinlik döneminde başladığını söylemektedirler. (2). El ayak aşırı terlemesi kronik alkolizm sorunu olanlarda da meydana gelebilir. Hiperhidroz hastalığı olanlarda aşırı sempatik aktivite, ellere ve kalbe giden sempatik sinir dallarının ortak olması nedeniyle kalbin fonksiyonlarında çarpıntı, ve hızında artış gibi değişiklikler ortaya çıkarabilir (3). Sadece vücudun bir yarısında aşırı terleme olması, sinirsel yani nörolojik hastalıkları akla getirmelidir (4).
Tanı: “Aşırı el-ayak terlemesini teşhis ederken aşağıdaki en az 4 kriterin sağlanması gerekir (4)
– El, ayak, koltuk altı, veya yüz-kafa bölgesinde olması,
– En az 6 aydır görülmesi,
– Gece aşırı terleme yoktur,
– İki taraflı olması,
– En az haftada birkaç atak göstermesi
– Günlük hayatın etkilenmiş olması.
– 25 yaşından önce görülmüş olması,
– Aile hikayesinin olması,
Tanıda “iyotlu nişasta testi” (0.5-1 g iyot + 500 g nişasta) ile aşırı terleyen alanlar siyaha boyanır. Tek taraflı aşırı terleme çok nadirdir (5); Yemekle ilişkili (beyin iltihabı, Frey sendromu, şekere bağlı parotis bezi iltihabı), Çevresel sinir hastalığı, organ büyümesi, hormonal hastalık, cilt değişiklikleri (POEMS sendromu), Glomus tümörü.
Tedavi: “Hiperhidroz – Aşırı terleme (6)
El terlemesinde endoskopik kapalı ameliyat olan klipsli ETS tedavisinin başarı oranı çok yüksektir.
Başarı oranı %90-95 aralığındadır. Yalnızca, ayak terlemesinde başarı oranı %50 dolayındadır (NOT: “sadece ayak terlemesi varsa klipsli ETS tedavisi yapılmaz”).
Çok az hastada “açık cerrahi” yöntem uygulanabilir; Burada T2-T3 sempatik zincirler klipslenir ve sempatik deşarj yolu bloke edilir.
Klipsli ETS ameliyatı sonrası görülebilecek yan etki ‘Kompensatuvar yani Dengeleyici terleme’dir, ve bu yan etki ameliyat sonrası hastanın yaşam kalitesinin artmasına engel değildir.
Bazı yayınlarda T4 sempatik zincirin bloke edilmesi aynı zamanda el terlemesinde ‘dengeleyici terlemenin daha az görülmesine sebep olabilmektedir (7).
Diğer bir klinik çalışmada, “T4 sempatektomi”nin geçerli bir tedavi yöntemi olabileceği ileri sürülmüştür. “Dengeleyici terleme” için intradermal botoks enjeksiyonu da etkin bir tedavi yaklaşımı olabilir (8).
Kaynaklar
1. J Neurosurg. 1969;30(5):545-51
2. J Am Acad Dermatol. 1995;33(1):78-81
3. Tohoku J Exp Med. Apr 2006;208(4):283-90
4. J Am Acad Dermatol. Feb 17, 2011
5. Pediatr Dermatol. 2010; 27(5):548-9
6. Rev Med Suisse Rom. 1920;40:111-3
7. Kaohsiung J Med Sci. 2005;21(7):310-3
8. Neurosurgery. 1998;42(6):1403-4